Sizin geyim ölçünüz sizin genlərinizdədir

Genlərin və piylənmənin əlaqəsi haqqında bəzi fikirləri 1952-ci ildə Miçiqan Universitetinin bir qrup tədqiqatçısı irəli sürüb. Onlar əsasən yerli orta məktəblərdən olan 81 cüt əkiz üzərində araşdırma aparıblar. Əkizlər ayaqların uzunluğu, qolun uzunluğu və hətta burun ölçüləri də daxil olmaqla bir çox meyarlarla ölçülüb.

Ölçmələr tədqiqatçılara bu fərqli xüsusiyyətlərin onların valideynlərindən “miras” qalma ehtimalının dərəcəsini anlamağa imkan verdi - buna irsiyyət deyilir. Tədqiqatçılar bütün xüsusiyyətlər arasında bədən çəkisi və belin çevrəsinin ən yüksək irsiyyət nisbətinə malik olduğunu aşkar ediblər.

O vaxtdan bəri bir çox oxşar araşdırmalar aparılıb ki, onlarda da ayrı-ayrı mühitdə böyümüş əkizlər müqayisə edilib. Eyni yumurta əkizləri, doğuşdan birlikdə və ya ayrı böyümələrindən asılı olmayaraq, bənzər çəkiyə malik olublar. Bu, bədən çəkisini təyin etməkdə genlərin mühit üzərindəki gücünü göstərir. Bu nəticələr genetikanın piylənmədə mərkəzi rol oynadığına dair təkzibedilməz sübutlar təqdim edir. Bəzi sübutlar genetik faktorun 40-70 faiz arasında olduğunu göstərir. Bu o deməkdir ki, valideynlərinizdən “miras” aldığınız genlər piylənmə riskinizi artıra bilər.

Bu sahədə araşdırma davam etdirilir. Ancaq bildiyimiz odur ki, genlər aşağıdakılara təsir edir:

• Bir oturuşda nə qədər yemək yeməyə meyl edirik
• Toxluq hissinə necə reaksiya veririk
• Üstünlük verdiyimiz qidalardan nə qədər zövq alırıq
• Bizə  bədənimizin əsas funksiyalarını yerinə yetirmək üçün nə qədər enerji lazımdır
• Bədənimizdəki artıq kalorilər yağ şəklində necə və harada saxlanılır

İndi bilirik ki, bu xüsusiyyətlər şəxsi keyfiyyətlərimizlə və həyat tərzi seçimimiz ilə daha az və genlərimizlə daha çox bağlı ola bilər.

Əgər belədirsə, niyə yüz il əvvəl piylənmədən əziyyət çəkən insanlar çox az idi? Genetik Frensis Kollinzin dediyi kimi: “Genetika silahı doldurur, mühit isə tətiyi çəkir”.

Genlərimiz son yüz il ərzində dəyişməyib. Əslində, onlar  son 50 000 il ərzində əsasən dəyişməz qalıb. Dəyişən mühitdir. Bəzilərimizdə müəyyən mühitlərdə allergiya inkişaf etdiyi kimi, bəzi genlərimiz də mühit tərəfindən aktivləşdirilə və dəyişdirilə bilər.

Biz artıq stress, bol qida və fərqli texnologiyalar dövründə yaşayırıq. Onlar genlərimizlə yeni bir şəkildə qarşılıqlı əlaqə qururlar. Piylənmə bu qarşılıqlı əlaqə nəticəsinin bir hissəsidir.

Piylənmə üzrə ixtisaslaşmış professor, tədqiqatçı və klinisist Cozef Proyetto piylənmənin genetik əsasını belə izah edir. İki müxtəlif ölçüdə qab təsəvvür edək: biri 5, digəri isə 50 litr tutur. Qablar bütün gecə yağış altında qalır və səhər hər ikisi su ilə doludur.

Daha böyük qabda kiçik qabdan daha çox su olması təəccüblü deyil. Professor Cozef Proyetto izah edir ki, bu ona görədir ki, böyük qab daha çox su tutmaq üçün hazırlanıb. “Başqa sözlə, piylənmənin inkişafında həm genetik quruluş (qabın necə hazırlanması), həm də mühit (yağış) rol oynayır” - deyə o qeyd edir.

Beləliklə, bu məlumatdan necə istifadə edə bilərik? Axı biz genlərimizi dəyişdirə bilmərik. Amma bizim fərdi genetik fərqlərimiz bizdə piylənmənin inkişafına daha az və ya daha çox təsir edə bilər. Beləliklə, genlərimiz haqqında nə qədər çox bilsək, çəkiyə nəzarət ilə bağlı daha məlumatlı qərarlar verə bilərik. Məsələn, piylənmənin inkişaf riskini artıran mühit amillərini minimuma endirməyə çalışa bilərik.

Fərdi genetikamıza görə müxtəlif müalicə növlərinə də fərqli reaksiya verə bilərik. Bir şəxs üçün faydalı olan, başqa biri üçün faydasız ola bilər. Buna görə də hər birimiz çəkiyə nəzarətə fərdi yanaşmalıyıq.